|
GÜRCÜ MÜZiĞiNiN TARiHi |
| Gürcistan, çok eski ve
çok gelişmiş bir müzik kültürüne sahiptir. Gürcü halkının
müzik konusundaki yetenekleri herkes tarafından bilinmektedir. Bunun en
iyi örneği yetkin müzik folkloru ve onun bir kolu olan çok sesli halk
müziğidir. Bununla ilgili olarak, akademisyen B.Asapiece şöyle demiştir:
“Gürcü halkının müzik dehası insana dağları deldirtir ve onu
şaşkına çevirir.”
Yüzlerce gelişme sürecinde Gürcü halkı geniş bir halk müziği potansiyel ( milli olduğu kadar ruhani de) müzik kültürünü oluşturdu. Birçok tarihi ve edebi kaynağa dayanarak (12-13.yüzyıllarda) müzik sanatının altın çağına ulaştığını iddia edebiliriz. Bunu için, müzik kültürü konusundaki mükemmel eser Mihael MODREKILI’nın. dini müziklerden oluşan dergisi Iyodgar örneği yeterlidir (978-988). Müzik pratikleri, müzik enstrümanlarinin çeşitleri ve termonolojilerin üstün panoraması eski Gürcistan’in gerçek ansiklopedisi Şota Rustaveli’nin Kaplan Postlu Kahraman’inda açilanmiştir. Ancak Gürcistan’in kötü talihi sonucu kendi profesyonel müziğini geliştirme olanaği 19.yüzyil sonlarina doğru doğdu. Yeni Gürcü kompozitör okulu kuruldu. Ancak 20.yüzyıl ilk çeyreğinde milli klasik müzik eserleri oluştu. Yeni Gürcü profesyonyel müziğnin gelişmesinde Gürcü kompozitörler için bitmeyen bir kaynak olan halk yapitlarinin çok önemli bir yeri vardir. Folklör malzemelerini kullanma prensipleri ve coğrafyasi değişiyordu, müzik stili genişliyordu, ancak sikica belirlenmiş milli ruh herzaman vardi ve bugünde Gürcü kompozitörlerin müziğini yansitan temel özellik ve orjinalliğin temel faktörü olarak varliğini sürdürmektedir. Milli (halk ve profesyonel) yapitlarin yanisira, Gürcü müziğinin enternasyonel ilişkilerinin de çok büyük önemi vardi. Ilk olarak, Rus klasik mirasindan başlayip taninmiş Sovyet Rus kompozitörlerin eserlerine varana kadar Rus müzik kültürüyle ilişkilerden doğan yapitlardan söz edilmelidir. Kendi gelişme sürecinde Gürcü müziği, yabanci klasik ve modern müzik yapitlariyla zenginleşiyordu. Gürcü müziğinin sanatsal idealleri intonasyonel stilistik sözlüğü genişilyordu. Müzik faaliyetlerin her dalinda, Gürcü kompozitörler, taninmiş örnekler oluşturdular. Gürcü müziği uzun zamandir Sovyet arenasina girmiştir. Son yillarda uluslararasi alanda da dikkat çekmeye başlamiştir. Gürcü müziği. Gürcü kompozitörler, müzik guruplari ve icracilar tarafindan, geniş alanlara yayilmakta, bugün hakli olarak bağimsiz ve gelişmiş ünvanini almaktadir. Eğer, toplumsal ve bilimsel önem taşiyan Gürcü müziği tarihi yazilirsa yukarida söylenenler daha iyi anlaşılır; gelişmenin başlica etaplari açiklanmiş olur. “Sadece Gürcü Müziği Tarihi” ve “Gürcü Müziği Edebiyati” konularinin 40 yildir Tbilisi Devlet Konservatuvari’nda ve ülkenin müzik okullarinda okutulduğu dikkate alinirsa, bugüne kadar bu konularda ders kitaplarimizin olmamasi, butür çalişmalarin yapilmasi gerekliliği konusunda pratikte bir mecburiyetin ve aktüel önemin dahada arttiğini gösterir. Gürcü Müziği Tarihi’nin I.cildi, bu boşluğu doldurmak için yapilan bir deneydir. Bu kitap eski Gürcü müziğini kapsamaktadir. Bizim klasik mirasimiz yeni Gürcü profesyonel müziğin temelini oluşturan Z. Piliasvili ve onun izindeki taninmiş isimler M. Balancivadze, D. Arakaşvili, N.Sulhanişvili ve V. Dolidze’nin çalişmalarina II.ciltte ve 1920-1980’li yillarin Gürcü müziği eserlerine ve müzikal yaşamin başlica faktörlerine de III.ciltte yer vereceğiz. 1901 yilinda Tbilisi’de I. Karagareteli’nin eseri Gürcü Müziği basildi. Ama Gürcü (halk) müziğinin öz doğasini ilk araştiran ve belgeleyen D. Arakaşvili’ydi. D.Arakaşvili 1925 yilinda basilan brösürdeki “Gürcü Müziği” adli yazisinda geleceği görürcesine yaziyordu.: “Yüzyillarin derinliklerinden bizler ufuklara ciktik ve oradan inmeyeceğimize dair ümüdimiz olmalidir.” D.Arakaşvili, “Gürcü müziğinin tarihi gelişmesini ve zamanin modern Gürcü kompozitörlerinin kisa özelliklerini açiklamişti. Büyük Ivane Cavahişvili kendi taninmiş kitabi Gürcü Müziğinin Tarihinin Temel Konulari’nda, (Tbilisi,1938) Gürcü çok sesliliğinin genetik problemlerini, halk vokal ve enstrumantal müziği konularini, Gürcü tarihi ve edebi kaynaklarinda belirtilen müzikal termonolojinin temeli temelini açikladi. Eski Gürcü müzik kültürü tarihi konularinda G. Chikvadze , P. Ingorokva, V. Gvaharia, M.Iaşvili, O. Cicavadze , I. Bahtadze’nin önemli çalişmalari vardir. Yeni Gürcü müziği (20.yüzyil) tarihine gelince, bu konuda temel rolü, Tbilisi Devlet Konservatuvari, müzik tarihi kürsüsü kurucusu (1937) Prof.L. Donadze’nin bilimsel çalişmalar yaptiği Gürcü müziği tarihi konusu oynamiştir. Donadze, bu dersi1947 yilinda bir konservatuvarda okutuyordu ve bu konservatuvar birkaç nesil Gürcü müziği uzmani yetiştirmiştir. Ganatleba adli yayin organi 1975 yilinda, bu konunun bir bölümü olan “Sovyet Gürcü Müziği Tarihi” denemesini (1921-1945) yayimladi. L. Donadze’nin monografisinde Gürcü müziğinin başlica problemlerine işik tutulmuştur. Tbilisi Devlet Konservatuvari müzik tarihi kürsüsünde Gürcü müziğinin her şeyi tez olarak işlendi, birçok Gürcü kompozitörle ilgili monpografiler yazildi. (Yazarlar: P. Hucua, A. Begicanov, A. Tsuukidze, T. Huroşvili, T. Kvirikadze, E. Dzidzadze, E. Balancivadze, K. Lordkipanadze, G. Orconikidze, M. Iaşvili, M. Hvitisiaşvili). Bircok yüzyila dayanan ve zengin Gürcü müziği kültürünün, sistematikleşmesi ve genelleşmesinin ilk ciddi deneyimi müzik tarihi kürsüsünün gücüyle hazirlanan büyük kitap Gürcü Müziği kültürüdür (19567). Bu kitap uzun yillar ders kitabi olarak okutuldu ve bugun de önemini kaybetmemiştir. Bu temel çalışmada 1957 yılına kadar var olan Gürcü müziği tarihine (genellikle tarihi-monografik prensipler temelinde), Gürcü halk şarkıları ve danslarina yer verilmiştir. Yazarlar kollektifi (L.Donadze, G. Toradze, A. Tsulukidze), Moskova’da 1970-74 yıllarında yayınlanan SSCB Halk Müziği Tarihi’nin “Gürcü Müziği” bölümünü yazarlarken önemli çalışmalar yapmışlardır. Buarda, 1921-1967 yillarinin Gürcü müziği kültür tarihi topoluca yeterince açiklanmiştir. Kitapta Gürcü müziğinin geçirdiği tüm evreler ve başlıca etaplar, genel yaratici ideleri gösterilmiştir. Tüm değerli eserler belirtilmiştir. Bu yayin organinin ek ciltleri için G.Orconikidze 1967-1977 yillari arasi Gürcü müziği hakkında denemeler hazirlamiştir ve bunlari Yokuş Yolun problemleri (1979) adli kitabinda toplamiştir. Bu kitapta modern Gürcü müziğinin aktüel problemleri ile ilgili yazilar yer almaktadir. A.T.Sulukidze’nin Sovyet Gürcü Müziği (Tblisi, 1971) adli kitabi dikkat çekmektedir. Bu kitapta Gürcü müziğinin yarim yüzyillik değişmesi açiklanmaktadir. G. Chikvadze’nin Sovyet Gürcistan’ının Kompozitörleri (1956) ve A.Msvelidze’nin Gürcistanda Müzik Eğitimi (1976) adli kitaplarida önemlidir. Ayrica Gürcü müziği ve Gürcü müziği kompozitörleri hakkinda SSCB halk müziği ve müzik tarihi ders kitaplarinda, yazilari, deneme araştirmaklari bulunan Sovyet Rus müzik bilginleri V. Beliaeva, S. Ganzburg ve E. Bokscanin’den de söz etmek gerekir. Gürcü müziğinin önemli eserlerinden bazilari sadece Tbilisi Devlet Konservatuvari kütüphanesinde bulunmaktadir. Gürcü Müziği Tarihi 1.cildi eski müzik bilginlerinin yaptiklari çalişmalarin bir özetidir. Gürcü Müziği Tarihi ilk olarak konservatuvar müzik okullari pedagoglari ve öğrencileri içindir. Bu yüzden, eğitim için uygun metodla yazilmiş olmasina dikkat edilmiştir ancak kitabin, konuyla ilgili olanlar dışında da geniş okuyucu kitlesi olmasini umuyoruz. Gürcü müzik terminolojisi maalesef henüz bilimsel düzeyde işlenmemiş ve kesinleşmemiştir; ayni konuyu anlatabilmek için sik sik değişik sözcükler kullnilmaktadir.
|
Bu bölüm chvenereburi.net sitesinden alınmıştır. Kendilerine yaptıkları çalışmadan dolayı teşekkür ederiz.